Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τις περισσότερες μορφές ζωής και στον άνθρωπο. Παρόλα αυτά, όμως, η έλλειψη σιδήρου είναι το συχνότερο πρόβλημα διατροφής παγκοσμίως. Ο σίδηρος είναι αναπόσπαστο μέρος πολλών πρωτεϊνών και ενζύμων που είναι απαραίτητα στοιχεία για την υγεία. Στον άνθρωπο, ο σίδηρος είναι βασικό συστατικό των πρωτεϊνών που μεταφέρουν το οξυγόνο. Επίσης, αποτελεί αναγκαίο στοιχείο για τη ρύθμιση της ανάπτυξης των κυττάρων και για τη διαφοροποίησή τους.
Η έλλειψη σιδήρου περιορίζει τη μεταφορά οξυγόνου στα κύτταρα. Προκαλεί κούραση, μειωμένη απόδοση και ανεπάρκεια του συστήματος άμυνας του οργανισμού. Από την άλλη, η υπερβολική φόρτωση του οργανισμού με σίδηρο (αιμοχρωμάτωση), είναι τοξική για ζωτικά όργανα και είναι δυνατόν ακόμη και να οδηγήσει στο θάνατο.
Πόσο πρέπει να παίρνουμε Κορίτσια από 13 ετών και γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας περίπου 13 mg. Οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης χρειάζονται 5 με 10 mg παραπάνω. Αγόρια από 13 ετών, γυναίκες μη αναπαραγωγικής ηλικίας και άνδρες περίπου 9 mg. Παιδιά έως 12 ετών περίπου 8 mg.
Ποιες είναι οι αιτίες έλλειψης σιδήρου;
Οι αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου είναι οι ακόλουθες:
- Έλλειψη σιδήρου στη διατροφή: Η έλλειψη σιδήρου στη διατροφή παρατηρείται κυρίως σε παιδιά και σε νεαρές γυναίκες. Παιδιά που δεν τρώνε φαγητά πλούσια σε σίδηρο κινδυνεύουν να έχουν έλλειψη σιδήρου που μπορεί να οδηγήσει σε σιδηροπενική αναιμία. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε νεαρές γυναίκες που ακολουθούν δίαιτες αδυνατίσματος
- Περίοδοι γρήγορης ανάπτυξης: Ο οργανισμός όταν βρίσκεται σε περίοδο γρήγορης ανάπτυξης έχει αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο. Τα παιδιά κάτω των 3 ετών αναπτύσσονται τόσο γρήγορα, που η πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή μπορεί να μην ικανοποιεί τις ανάγκες του οργανισμού
- Εγκυμοσύνη: Οι γυναίκες που εγκυμονούν ή που θηλάζουν, χρειάζονται 2 με 3 φορές περισσότερο σίδηρο από τους άνδρες. Οι έγκυες γυναίκες πρέπει να ελέγχονται εάν έχουν ικανοποιητικό σίδηρο στο αίμα τους. Χρειάζεται να έχουν μια διατροφή πλούσια σε σίδηρο ή ακόμη και να παίρνουν συμπληρώματα σιδήρου
- Απώλεια αίματος: Η απώλεια αίματος είναι μια συχνή αιτία σιδηροπενικής αναιμίας στους ενήλικες. Στις γυναίκες οι πολλές απώλειες αίματος, λόγω μιας έντονης περιόδου, μπορεί να οδηγήσουν σε αναιμία. Επίσης, απώλεια αίματος παρατηρείται και από εσωτερικές αναιμίες από το πεπτικό σύστημα. Επιπρόσθετα, υπάρχουν και ορισμένα φάρμακα που είναι δυνατόν να προκαλέσουν μια χρόνια αιμορραγία που οδηγεί σε αναιμία. Η ασπιρίνη, τα μη στεροειδή, αντιφλεγμονώδη φάρμακα είναι από τα συχνότερα φάρμακα που προκαλούν χρόνιες αιμορραγίες και αναιμία.
Πώς μπορεί να γίνει πρόληψη;
Η διατροφή που είναι πλούσια σε σίδηρο αποτελεί την καλύτερη πρόληψη ενάντια στη σιδηροπενική αναιμία.
Τα ακόλουθα τρόφιμα έχουν ψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο:
- Συκώτι και άλλα κρέατα
- Θαλασσινά
- Ξηροί καρποί
- Αποξηραμένα φρούτα όπως σταφίδες, βερίκοκα και δαμάσκηνα
- Φασόλια
- Πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι και το μπρόκολο
- Ψωμιά και δημητριακά που είναι εμπλουτισμένα με σίδηρο
Ο σίδηρος της διατροφής που προσλαμβάνεται και είναι διαθέσιμος για απορρόφηση από το έντερο, ανήκει βασικά σε δύο κατηγορίες: Τον οργανικό σίδηρο που προέρχεται από ζωικής προέλευσης τρόφιμα και τον ανόργανο που προέρχεται κυρίως από τα φυτά.
Ο οργανικός σίδηρος, δηλ. ο σίδηρος των ζωικών τροφών, απορροφάται καλύτερα από τον ανόργανο. Επιπλέον, στα ζωικά τρόφιμα υπάρχει ένας παράγοντας που διευκολύνει την απορρόφηση του σιδήρου. Το συμπέρασμα είναι ότι ο σίδηρος που βρίσκεται στα ζωικά τρόφιμα π.χ. κρέας, ψάρι ,απορροφάται καλύτερα από το σίδηρο που βρίσκεται στα φυτικά π.χ. φακές.
Αυτό σημαίνει ότι για να παίρνουμε καθημερινά το σίδηρο που είναι απαραίτητος πρέπει να καταναλώνουμε μόνο ζωικές τροφές;
Όχι, υπάρχουν ορισμένοι συνδυασμοί που βοηθούν στο να αξιοποιηθεί ο σίδηρος που βρίσκεται στα φυτικά τρόφιμα.
Για μεγαλύτερη απορρόφηση:
1. Συνδυάστε τις τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε σίδηρο με τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C, όπως χυμό πορτοκαλιού, φράουλες, πιπεριές, ντομάτες, μπρόκολο, λάχανο, κρεμμύδι, πεπόνι, χόρτα, σπανάκι, μαρούλι κλπ. Η βιταμίνη C αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου.
Παραδείγματα: μπριζόλα με λεμόνι, όσπρια και πορτοκάλι , σπανάκι με λεμόνι
αρακάς με ντομάτα
2. Συνδυάστε ζωικές και φυτικές τροφές πλούσιες σε σίδηρο , γιατί ο παράγοντας που βρίσκεται στα ζωικά τρόφιμα διευκολύνει την απορρόφηση.
Παραδείγματα: κρέας με μπρόκολο ή σπανάκι, κοτόπουλο με αρακά, ψάρι και σαλάτα, ψάρι και όσπρια , τυρί και όσπρια
3. Συνοδεύστε τις τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε σίδηρο με λευκό κρασί: Το μηλικό οξύ που περιέχει αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου.
4. Αποφύγετε να συνδυάζετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο με:
• Τσάι, καφέ, αναψυκτικά τύπου κόλα, κόκκινο κρασί: Περιέχουν ταννίνες, οι οποίες δυσχεραίνουν την απορρόφηση του σιδήρου.
• Γαλακτοκομικά ή άλλες τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, το οποίο δεσμεύει το σίδηρο.
• Φυτικές ίνες (π.χ. προϊόντα ολικής άλεσης), καθώς και αυτές με τη σειρά τους μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό.
Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι απαραίτητο να χορηγηθούν φαρμακευτικά σκευάσματα όπως για παράδειγμα τα χάπια σιδήρου.
Τα χάπια σιδήρου είναι δυνατόν να προκαλέσουν κάποια αναστάτωση στο στομάχι, καούρα και δυσκοιλιότητα. Για τα προβλήματα αυτά είναι σημαντικό να ενημερώνεται ο θεράπων ιατρός.
Ορισμένες από τις πιο κάτω συμβουλές μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών:
- Τα χάπια είναι καλό να λαμβάνονται μαζί με το φαγητό
- Είναι σημαντικό η λήψη να αρχίζει σταδιακά. Για παράδειγμα για τις πρώτες 3 μέρες να ληφθεί μόνο 1 χάπι την ημέρα, μετά 2 την ημέρα μέχρι που ο ασθενής να μη νιώθει προβλήματα από την ποσότητα αυτή. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται σταδιακά η ποσότητα μέχρι να φθάσει στη δόση που έχει γράψει ο γιατρός
- Εάν ο ασθενής παρουσιάζει δυσκοιλιότητα, τότε μπορεί να αυξήσει την ποσότητα των φυτικών ινών στη διατροφή. Αυτό πρέπει να γίνεται έστω και εάν υπάρχει η πιθανότητα οι ίνες να μειώσουν την απορρόφηση του σιδήρου.
Είναι καλύτερα να μειώνεται η δυσκοιλιότητα έστω και εάν μειώνεται η απορρόφηση του σιδήρου, διότι διαφορετικά ο ασθενής μπορεί να σταματήσει να παίρνει τη θεραπεία του
- Τα χάπια σιδήρου δεν πρέπει να λαμβάνονται τη νύχτα πριν τον ύπνο εάν προκαλούν προβλήματα στο στομάχι
Εάν μια συγκεκριμένη μορφή σιδήρου ή χαπιού προκαλεί προβλήματα, τότε είναι χρήσιμο ο ασθενής να μιλήσει με το γιατρό του για να δοκιμασθεί μια άλλη μορφή ή σκεύασμα σιδήρου.
